Το κάψιμο των βιβλίων μαθητικός χουλιγκανισμός ή κάτι άλλο;

Ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές δυσκολεύονται αρκετά ν' αντιληφθούν με ποιες θυσίες κάποιων άλλων απολαμβά­νουν σήμερα αυτά που θεωρούν δεδομένα. Αγνοούν ή θέλουν ν' αγνοούν πως τα βιβλία που καίνε, δεν είναι δωρεάν σταλμένα από τον ουρανό, αλλ' ακριβοπληρω­μένα από τον Έλληνα φορολογούμενο, όπως οι γονείς τους.

Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε και τη νεοπλου-τική νοοτροπία του Νεοέλληνα, που δεν εκτιμά ό,τι δενέχει οικονομική αξία. Γιατί, άραγε, δεν καίει ή δεν πετάει το βιβλίο που μόνος του αγοράζει; Ακόμη η μικροαστική διάθεση, που μας διακρίνει, δε μας επιτρέ­πει να δούμε το βιβλίο ως όργανο παιδείας και να το εκτιμήσουμε δεόντως· συχνά λειτουργεί ως διακοσμη­τικό αντικείμενο στο αστικό μας «σύνθετο». Γενικά η σύγχρονη ελληνική κοινωνία έχει μια απέχθεια προς καθετί πνευματικό, άρα και προς το βιβλίο. Άλλοτε υπήρχε σεβασμός· σήμερα περιφρόνηση. Όταν «βιβλιο­πώλης» των Αθηνών πουλάει τα βιβλία με το κιλό (!), γιατί έχουμε την απαίτηση να τα σεβαστούν οι μαθητές μας; Ποια παραδείγματα σεβασμού τους προσφέρουμε; Άλλοτε το βιβλιοπωλείο ήταν πνευματικός χώρος. Ένας χώρος ασύνδετος φαινομενικά με το σχολείο, ένα προαι­ρετικό κάλεσμα στο μαθητή να γνωρίσει την πνευματική τροφή. Η επικοινωνία μαθητή-βιβλιοπωλείου δημιουρ­γούσε νέα πνευματικά ερεθίσματα, έκανε το μαθητή φιλαναγνώστη, φίλο του βιβλίου. Σήμερα πολλά βιβλιο­πωλεία της επαρχίας και των συνοικιών έπαψαν να είναι πνευματικές εστίες. Πωλούν τα πάντα και δευτερευό­ντως ή παρεπιπτόντως και βιβλία. Έχασαν, κι αυτό μ' ευθύνη της πολιτείας, την πνευματική τους αποστολή. Ο τρόπος διανομής των σχολικών βιβλίων μέσω του σχο­λείου κι όχι μέσω του βιβλιοπωλείου, θυμίζει τον τρόπο που μοιράζονταν κάποτε τα ρούχα της «Ούνρα[6]». Η μαζική μεταφορά με φορτηγά αυτοκίνητα, το πρόχειρο στοίβαγμα και «δεμάτιασμα», η ανοργάνωτη διανομή, που μοιάζει με Σούπερ Μάρκετ σε ώρες Τσερνομπίλ, δεν κακοποιούν μόνο τα βιβλία, αλλά τους δίνουν το χαρα­κτήρα της ευτέλειας και της ασημαντότητας. Έτσι τα παιδιά στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς τα μουτζου-ρώνουν και στο τέλος τα καίνε ως αντικείμενα άνευ αξίας!

Ακόμη η απότομη μετάβαση από την αυταρχική στην αντιαυταρχική εκπαίδευση, χωρίς να έχει περάσει ένα στάδιο προετοιμασίας, έκανε το μαθητή από τρομοκρα-τούμενο, τρομοκράτη. Το κάψιμο των βιβλίων βρίσκει κάποια αντιστοιχία σ' ένα ευρύτερο κοινωνικό βανδα-λικό φαινόμενο, το χουλιγκανισμό των γηπέδων. Ο χου­λιγκανισμός, που τείνει να γίνει έκφραση ζωής για μια μερίδα της νεολαίας, είναι η έμπρακτη εκδήλωση κάποιων νεοφασιστικών τάσεων, που είναι διάχυτες σ' όλη την έκταση της Ευρώπης. Οι νέοι με το κάψιμο των βιβλίων εθίζονται να καίνε τις ιδέες. Η πράξη τους αυτή θυμίζει κάποιες ανελεύθερες εποχές, που η εξουσία έκαιγε κάθε έντυπο (συχνά και το συγγραφέα του), που προωθούσε κάποιες μη αρεστές ιδέες. Όταν δημιουργείς μια γενιά πυρομανών (με κάθε έννοια), τότε η απόσταση που χωρίζει το κάψιμο των βιβλίων από το κάψιμο των δασών και των ανθρώπων, δεν είναι μεγάλη.

Όμως, ας μη μετατρέψουμε τους μαθητές μας σε απο­διοπομπαίους τράγους κι ας μην τους χρεώσουμε την κύρια ευθύνη για το κακό, μια και η ευθύνη βαραίνει κατά πρώτο λόγο την πολιτεία, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο καθόρισε το ρόλο του βιβλίου στο σχολείο. Ό μαθητής αναγκάζεται να ενταχθεί σ' ένα σύστημα παι­δείας επαχθές. Σύστημα μη δημοκρατικό, που μόνο τον πνευματικό