Συνέντευξη στον κ. Αυγερινό Ανδρέου, εκδότη του περιοδικού "Αντιστροφές"
διανθίζω το λόγο μου με απαγγελίες ποιημάτων. Νεώτερων και παλαιότερων ποιητών. Έκανα κάποτε με την απαγγελία μου προσιτό το λόγο του Δημήτρη Παπαδίτσα, αλλά ποτέ το ακροατήριό μου δεν δονείται τόσο έντονα όσο όταν σε στιγμές ενθουσιασμού απαγγέλλω τον θρυλικό «Μπαταρία» του Μαλακάση, τη «Ροδόπη» του Γρυπάρη, τον «Κανάρη» του Πάλλη ή τον «Ματρόζο» του Στρατήγη. Τα «Να σ' αγναντεύω θάλασσα», «Μάνα του Χριστού», «Πόνοι της Παναγιάς» και «Οι μοιραίοι» σώζουν τον Βάρναλη, ενώ ο Καρυωτάκης μπορεί να σκότωσε τον εαυτό του αλλά η ποίησή του (παρά την πολεμική που της ασκήθηκε) επιμένει να ζει και μάλιστα περισσότερο από την ποίηση κάποιων ζωντανών, που όμως ο στίχος τους είναι νεκρός. Άψυχος από πνευματική πνοή.
9) Κύριε Καργάκο,
Οι κοσμοθεωρίες και οι ιδεολογίες ίστανται κατ' έναντι αλλήλων κι αυτό είναι αναπόφευκτο και ίσως κοινωνικώς πρόσφορο. Θα μπορούσε, όμως, κατά τη γνώμη σας, να γίνει υπέρβαση των ιδεολογιών σε κρίσιμα ζητήματα της ίδιας της υποστάσεως του Έθνους, να υπάρξει κοινός τόπος και να χαραχθεί κοινή πορεία; Είναι ουτοπία να θέλει κανείς τον Ίωνα Δραγούμη και τον Νίκο Μπελογιάννη μαζί;
Οι κοσμοθεωρίες πλουτίζουν το πνεύμα μας, έστω και αν διαφωνούμε με αυτές. Έχω μελετήσει την «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Με έχει γοητεύσει. Αλλά, αν πρόκειται να ζήσω σε μια τέτοια πολιτεία, θα έκανα το παν να δραπετεύσω. Καλό είναι να διαβάζουμε τις θεωρίες αλλ' όχι να τις κάνουμε δόγμα ή πολιτικό ευαγγέλιο. Ήμουν, είμαι και παραμένω μαρξιστής κατά την έννοια που ένας γιατρός είναι παστεριστής. Ό,τι όμως υψώνεται σε απόλυτη αλήθεια, γίνεται επικίνδυνο. Σας θυμίζω το ανέκδοτο: Ένας Μικρός Διάβολος προσήλθε έντρομος στο Μεγάλο Διάβολο και του είπε: Κύριε, Κύριε, οι άνθρωποι στη γη ανακάλυψαν την αλήθεια». Και ο Μεγάλος Διάβολος: - «Μη φοβάσαι, Μικρέ Διαβολάκο. Θα στείλω το διάδοχό μου στη γη και θα την κάνει... δόγμα»! Ο σημερινός κόσμος μπούχτισε από ιδεολογίες. Τώρα χρειάζεται ιδέες εσωτερικής και εξωτερικής προόδου.
Βέβαια οι ιδεολόγοι με οποιαδήποτε χροιά δεν θα λείψουν ποτέ. Έστω κι αν ξέρουν ότι θα βαδίσουν την οδό του Γολγοθά. Ο Ίων Δραγούμης ήταν υπέρμαχος του υγιούς εθνικισμού -έστω κι αν λίγο πριν φονευθεί, έγραψε ψευδωνύμως άρθρα στο «Ριζοσπάστη» υπέρ του Μπολσεβικισμού. Ο Νίκος Μπελογιάννης, που τον είχα δει στην περίφημη δίκη του να διαβάζει στίχους του Μπάιρον, ήταν υπέρ του κομμουνισμού. Αλλά τι εμποδίζει έναν κοινωνικό αγωνιστή να είναι πατριδολάτρης; Όποιος δεν αγαπά την πατρίδα του, δεν μπορεί να αγαπήσει άλλες πατρίδες. Ένας ά-τοπος θα είναι παντού άτοπος. Και να μην ξεχνάμε ότι η λέξη πατρίς στον Όμηρο σημαίνει κατοικία. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει ά-οικος. Ακόμη και τα σαλιγκάρια είναι φερέοικα.
10) Κύριε Καργάκο,
Σας ευχαριστούμε πολύ που μας παραχωρήσατε αυτή τη συνέντευξη. Μπορείτε να συμπληρώσετε ό,τι θέλετε.
Από νέος είχα ως αρχή ζωής την Πυθαγόρεια ρήση: «Ωφελέειν, μη βλάπτειν». Προσπάθησα στη διάρκεια μιας μακράς ζωής να είμαι χρήσιμος στο συνάνθρωπό μου αλλ' όχι πάντα ευχάριστος. Αν σήμερα, που όλα μετριούνται με χρήμα, πρέπει να δώσω μια συμβουλή στους συνέλληνες -σε όσους τουλάχιστον δεν προσβάλλονται με τον όρο αυτό-, θα πω κάτι πολύ απλό: Ας είμαστε ευχαριστημένοι με ό,τι έχουμε αλλ' όχι με ό,τι είμαστε. Ποιο το όφελος να βελτιώσουμε τα οικονομικά μας, αν δεν βελτιώσουμε τον εαυτό μας;
Κύριε Ανδρέου, σας ευχαριστώ και εύχομαι στις «ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΕΣ» να έχουν καλή πορεία στην ταραγμένη μας ζωή.
Αντιστροφές, τεύχος 5, 2014