Παρουσίαση βιβλίου: Ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία (1919-1922). Ἀπὸ τὸ Ἔπος στην Τραγωδία

Πολιτική Φιλολογική τῶν Πατρῶν, Ιούνιος 2010 Γεωργίου Θ. Γιαννοπούλου

Σαράντου Ι. Καργάκου «Ἡ Μικρασιατική Ἐκστρατεία (1919-1922)»

(Ἀπό τό Ἔπος στήν τραγωδία)

Δυὸτόμοι (840 συνολικῶς σελίδες) εἶναι ἡνέα συγγραφὴτοῦΣ. Καργάκου, ἡὁποία μόλις ἐκυκλοφόρησε ἢἐκυκλοφορήθη, ὅπως προτιμᾶὁἴδιος. Ἀντικείμενό της εἶναι ἡἐκστρατεία στὴν Μ. Ἀσία καὶἢκα­τάληξή της, ἡμικρασιατικὴκαταστροφή.

Ὁ πρῶτος τόμος περιλαμβάνει τὰ προη­γηθέντα τῆς μοιραίας ἀποβάσεως τῶν Ἐλ­λήνων, τὰ αἴτια καὶ τὰ γεγονότα τοΰ ἐθνι­κοῦ διχασμοῦ, τὴν «ὥρα τῆς Σμύρνης», τὴν συνθήκη τῶν Σεβρῶν, τὶς ἀρχικὲς καὶ τὶς μετὰ ταῦτα ἐπιχειρήσεις τοῦ θέρους τοῦ 1921. Περιέχει, ὡσαύτως, ὁ α' τόμος πρό­λογο καὶ σπουδαία (ἐκ 12 σελίδων) εἰσα­γωγή, στὴν ὁποία τίθεται καὶ ἀπαντᾶται τὸ ἐρώτημα, ποὺ θέτει ἔκτοτε τὸ ἔθνος καὶ ἡ ἱστορία: γιατί, τελικά, ἡττηθήκαμε;

Γράφει ὁ φωτισμένος καὶ φωτίζων συγ­γραφεύς.

«Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ ἐπιρρίψω τὴν εὐθύνη στὴν ἐκλογικὴ ἀποτυχία τοῦ Βενι­ζέλου καὶ τὴν ἀνεμώλια πολιτικὴ τῶν ἀντι­πάλων του νὰ συνεχίσουν, ἀντὶ νὰ τερ­ματίσουν τὸν πόλεμο, καί, παρασυρμένοι ἀπό τους Ἄγγλους, νὰ διευρύνουν τὸ μέ­τωπο καὶ νὰ ἐπιχειρήσουν τὴν ἀπεγνω­σμένη ἐκστρατεία ἐναντίον τῆς Ἄγκυρας.

Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ μιλήσω γιὰ δολιότητα τῶν συμμάχων πού ἄλλα ἔταξαν καὶ ἄλλα ἔπραξαν. Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ κατηγορήσω τοὺς Μπολσεβίκους πού βοήθησαν τὸν Κεμὰλ κι ὄχι ἐμᾶς. Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ ἐπιρρίψω εὐθύνες στὸ Στεργιάδη καὶ στοὺς «Ἀμυνίτες» ΚΠόλε-ως, πού ἀντὶ νὰ προσφέρουν τὴ στρατιωτική συμβολή τους, ἄθελά τους προσέφε­ραν πολλαπλές ὑπηρεσίες στόν Κεμάλ, κά­νοντας σχέδια ἐπί της ἄμμου γιά τή δη­μιουργία αὐτόνομης ἰωνικῆς πολιτείας, μέ ἀποχωρισμό τῆς Μ. Ἀσίας ἀπό τήν Ἐλ­λάδα. Ἕνα θά πῶ... Ὅπως ὁμολόγησε ὁ ἴδιος ὁ Κεμάλ, ἡ Ἑλλάς δέν ἡττήθηκε· αὐτοηττήθηκε. Πῆγε διχασμένη στή Μ. Ἀσία καί σέ ὅλη τή διάρκεια τοῦ πολέμου ἔμεινε διχασμένη. Ἀρχικά πῆγε ὡς Βενιζελική μέ ἀντιδρῶντες τούς Βασιλικούς καί μετά ὡς Βασιλική μέ ἀντιδρῶντες τούς Βενιζελικούς».

Ὁ δεύτερος τόμος εἶναι ἀφιερωμένος κυρίως στίς πολεμικές ἐπιχειρήσεις, τήν κατάρρευση τοῦ μετώπου, τήν καταισχύ­νη, τήν τραγωδία στρατοῦ καί λαοῦ τῆς Μ. Ἀσίας τήν Δίκη τῶν Ἕξ μέ ἰδιαίτερο κεφάλαιο γιά τήν ἐκτέλεσή τους, τά ἐπα­κολουθήσαντα καί τήν συνθήκη τῆς Λωζάννης.

Κεφάλαια ὅπως: Ἡ ἐκστρατεία ἐναντίον τῆς Ἄγκυρας, «Ἕνας χαμένος χρόνος» (Σεπτέμβριος 1921 - Αὔγουστος 1922), ἡ ἀρχή τοῦ τέλους, ἡ ὥρα τῆς ἀλήθειας, ἡ κατα­στροφή τῆς Σμύρνης, τά μετά τήν τραγωδία, ἡ συνθήκη τῆς Λωζάννης, μέ ἄπειρα μεθοδικώτατα ὑποκεφάλαια καί ἀνάλογους διαφωτιστικούς τίτλους, δίδουν μία κάποια πρόγευση τοῦ περιεχομένου, τό ὁποῖον ἀποτελεῖ λεπτομερέστατη περι­γραφή προσώπων καί πραγμάτων καί ἰδίως τῶν μαχῶν, τόσον τῶν νικηφόρων, ὅσον καί τῶν χαμένων ἀλλά πάντοτε τραγικῶν.

Ὁ συγγραφεύς βοηθούμενος ἀπό τήν πλουσιωτάτη βιβλιογραφία του εἰσδύει στήν καρδιά, ἀλλά καί στό ὑπόστρωμα τῶν γεγονότων καί ἀποκαλύπτει λεπτομέρειες, οἱ ὅποιες συγκλονίζουν καί ἐκπλήσσουν. Ἔχει τήν πλήρη θέαση τῶν γεγονότων, πολιτικῶν καί στρατιωτικῶν. Τά παραθέτει μέ δεξιοτεχνία καί ἀποδίδει ἑκάστῳ ὡς ἀκριβοδίκαιος κριτής τό μερίδιον εὐθύνης πού τόν βαρύνει. Δέν ἀποκρύπτει τά στίγ­ματα. Δέν ἐπισκεπάζει τά ἕλκη. Σέ μία ἐκστρατεία, ἡ ὁποία ὑπῆρξε ἕνα ἄθροισμα λαθῶν, ἡ ὁποία ὑπῆρξε ΛΑΘΟΣ ἡ ἴδια, δέν καταγγέλλει, δέν στηλιτεύει, δέν παρασύ­ρεται ἀπό τυχόν ἐνδόμυχες  προτιμήσεις, ἐπιτυγχάνει (κατά τό ἀνθρωπίνως δυνατόν) τήν συγγραφή ἱστορίας ἀπαυγαζούσης ἀντικειμενικότητα, ἀξιοπιστία καί ἀπροσωποληψία. Ἀκόμη καί ὅπου ἤ ὅταν ἐπικρίνη, δέν ἀμαυρώνει. Ὅλα αὐτά ἐν συνδυασμῷ πρός τάς λοιπάς γνωστάς ἀρετάς τοῦ συγγραφέως: τήν γλαφυρότητα, τήν συναρπαστική ἀφήγηση καί τήν χαρίεσσα γλωσσική εὑρηματικότητα.

Θά ἠθέλαμε νά ἐγκύψωμε στήν «θέση» τοῦ συγγραφέως ὡς πρός δύο καίρια (καθ' ἡμᾶς) ἐρωτήματα, τά ὁποῖα κατατρύχουν τό ἔθνος καί τόν λαό μετά τήν τραγική κατάληξη τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας. Εἰς τά δύο ταῦτα ἐρωτήματα, ὅπως πι­στεύομε, «κρέμονται ὅλοι οἱ νόμοι καί οἱ προφῆται».

Τὸ πρῶτον ἐρώτημα:

Ἔπρεπε ἡ χώρα να πάῃ στην Μ. Ἀσία;

Νά ἐπιχειρήσῃ ὑπερπόντιον ἐκστρατεία ἤ ἐξετίμησε κακῶς, δηλαδὴ προπετῶς καὶ ἀπερισκέπτως, τίς παρουσιασθεῖσες τότε συνθῆκες;

Σ' αὐτὸ ὁ συγγραφεὺς ἀπαντᾷ: Τὸ με­γάλο λάθος τῆς Ἑλλάδος δεν εἶναι ὅτι πῆγε, ἀλλὰ ὅτι ἡττήθηκε. Καὶ ἡττήθηκε γιατὶ πῆγε διχασμένη.

Τὸ δεύτερον ἐρώτημα:

Ποῖος ὑπῆρξε ὁ ῥόλος τῆς περιβοήτου Συνθήκης τῶν Σεβρών;

Εἰς τὸ θέμα αὐτό, καθὼς καὶ εἰς πλεῖστα ἄλλα (ἀκόμη καὶ ἐν κατακλεῖδι τοῦ β' τό­μου) ὁ Σαράντος Καργάκος κάμνει ἀφειδεῖς παραπομπές, μὲ παράθεση αὐτουσίων παραγράφων καὶ στο ἡμέτερο πόνημα: «Ἀπὸ τὸν Νέστο ὡς τὸν Σαγγάριο». Παρα­θέτει τίς ἀδυναμίες τῆς μοιραίας αὐτῆς Συνθήκης. Κυρίως ὅτι αὐτὴ δεν ἦταν συν­θήκη εἰρήνης, ἀλλὰ - τουναντίον - ἦταν συνθήκη πολέμου. Καταλήγει σοφώτατα ὅτι οἱ «πεπονόφλουδες» ἀφθονοὺν στην ἰστο­ρία· καλὸ θὰ εἶναι να προσέχουν οἱ λαοὶ να μὴν τίς πατοῦν...

Αὐτονοήτως δέν ἐξαντλείται ἕνα τόσο σπουδαῖο δίτομο ἔργο, ἀφορῶν τὴν κρισιμωτέρα περίοδο τοῦ νεωτέρου ἐθνικοῦ μας βίου, μὲ τὸ μικρὸ αὐτὸ σημείωμα. Ἀφοῦ προσθέσωμε ὅτι ἡ βιβλιογραφία εἶναι ἐντυπωσιακῶς πλουσία, καταλήγουμε μὲ εὐγνώ­μονας εὐχαριστίας πρὸς τὸν λαμπρὸ συγ­γραφέα, για τὴν τιμητικὴ καὶ ἐν ἀφθονίᾳ παράθεση ἀποσπασμάτων καὶ ἐκ τῶν δύο περὶ τῆς περιόδου αὐτῆς βιβλίων μας.