Παρουσίαση βιβλίου: Ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία (1919-1922). Ἀπὸ τὸ Ἔπος στην Τραγωδία
Πολιτική Φιλολογική τῶν Πατρῶν, Ιούνιος 2010 Γεωργίου Θ. Γιαννοπούλου
Σαράντου Ι. Καργάκου «Ἡ Μικρασιατική Ἐκστρατεία (1919-1922)»
(Ἀπό τό Ἔπος στήν τραγωδία)
Δυὸτόμοι (840 συνολικῶς σελίδες) εἶναι ἡνέα συγγραφὴτοῦΣ. Καργάκου, ἡὁποία μόλις ἐκυκλοφόρησε ἢἐκυκλοφορήθη, ὅπως προτιμᾶὁἴδιος. Ἀντικείμενό της εἶναι ἡἐκστρατεία στὴν Μ. Ἀσία καὶἢκατάληξή της, ἡμικρασιατικὴκαταστροφή.
Ὁ πρῶτος τόμος περιλαμβάνει τὰ προηγηθέντα τῆς μοιραίας ἀποβάσεως τῶν Ἐλλήνων, τὰ αἴτια καὶ τὰ γεγονότα τοΰ ἐθνικοῦ διχασμοῦ, τὴν «ὥρα τῆς Σμύρνης», τὴν συνθήκη τῶν Σεβρῶν, τὶς ἀρχικὲς καὶ τὶς μετὰ ταῦτα ἐπιχειρήσεις τοῦ θέρους τοῦ 1921. Περιέχει, ὡσαύτως, ὁ α' τόμος πρόλογο καὶ σπουδαία (ἐκ 12 σελίδων) εἰσαγωγή, στὴν ὁποία τίθεται καὶ ἀπαντᾶται τὸ ἐρώτημα, ποὺ θέτει ἔκτοτε τὸ ἔθνος καὶ ἡ ἱστορία: γιατί, τελικά, ἡττηθήκαμε;
Γράφει ὁ φωτισμένος καὶ φωτίζων συγγραφεύς.
«Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ ἐπιρρίψω τὴν εὐθύνη στὴν ἐκλογικὴ ἀποτυχία τοῦ Βενιζέλου καὶ τὴν ἀνεμώλια πολιτικὴ τῶν ἀντιπάλων του νὰ συνεχίσουν, ἀντὶ νὰ τερματίσουν τὸν πόλεμο, καί, παρασυρμένοι ἀπό τους Ἄγγλους, νὰ διευρύνουν τὸ μέτωπο καὶ νὰ ἐπιχειρήσουν τὴν ἀπεγνωσμένη ἐκστρατεία ἐναντίον τῆς Ἄγκυρας.
Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ μιλήσω γιὰ δολιότητα τῶν συμμάχων πού ἄλλα ἔταξαν καὶ ἄλλα ἔπραξαν. Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ κατηγορήσω τοὺς Μπολσεβίκους πού βοήθησαν τὸν Κεμὰλ κι ὄχι ἐμᾶς. Θὰ μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ ἐπιρρίψω εὐθύνες στὸ Στεργιάδη καὶ στοὺς «Ἀμυνίτες» ΚΠόλε-ως, πού ἀντὶ νὰ προσφέρουν τὴ στρατιωτική συμβολή τους, ἄθελά τους προσέφεραν πολλαπλές ὑπηρεσίες στόν Κεμάλ, κάνοντας σχέδια ἐπί της ἄμμου γιά τή δημιουργία αὐτόνομης ἰωνικῆς πολιτείας, μέ ἀποχωρισμό τῆς Μ. Ἀσίας ἀπό τήν Ἐλλάδα. Ἕνα θά πῶ... Ὅπως ὁμολόγησε ὁ ἴδιος ὁ Κεμάλ, ἡ Ἑλλάς δέν ἡττήθηκε· αὐτοηττήθηκε. Πῆγε διχασμένη στή Μ. Ἀσία καί σέ ὅλη τή διάρκεια τοῦ πολέμου ἔμεινε διχασμένη. Ἀρχικά πῆγε ὡς Βενιζελική μέ ἀντιδρῶντες τούς Βασιλικούς καί μετά ὡς Βασιλική μέ ἀντιδρῶντες τούς Βενιζελικούς».
Ὁ δεύτερος τόμος εἶναι ἀφιερωμένος κυρίως στίς πολεμικές ἐπιχειρήσεις, τήν κατάρρευση τοῦ μετώπου, τήν καταισχύνη, τήν τραγωδία στρατοῦ καί λαοῦ τῆς Μ. Ἀσίας τήν Δίκη τῶν Ἕξ μέ ἰδιαίτερο κεφάλαιο γιά τήν ἐκτέλεσή τους, τά ἐπακολουθήσαντα καί τήν συνθήκη τῆς Λωζάννης.
Κεφάλαια ὅπως: Ἡ ἐκστρατεία ἐναντίον τῆς Ἄγκυρας, «Ἕνας χαμένος χρόνος» (Σεπτέμβριος 1921 - Αὔγουστος 1922), ἡ ἀρχή τοῦ τέλους, ἡ ὥρα τῆς ἀλήθειας, ἡ καταστροφή τῆς Σμύρνης, τά μετά τήν τραγωδία, ἡ συνθήκη τῆς Λωζάννης, μέ ἄπειρα μεθοδικώτατα ὑποκεφάλαια καί ἀνάλογους διαφωτιστικούς τίτλους, δίδουν μία κάποια πρόγευση τοῦ περιεχομένου, τό ὁποῖον ἀποτελεῖ λεπτομερέστατη περιγραφή προσώπων καί πραγμάτων καί ἰδίως τῶν μαχῶν, τόσον τῶν νικηφόρων, ὅσον καί τῶν χαμένων ἀλλά πάντοτε τραγικῶν.
Ὁ συγγραφεύς βοηθούμενος ἀπό τήν πλουσιωτάτη βιβλιογραφία του εἰσδύει στήν καρδιά, ἀλλά καί στό ὑπόστρωμα τῶν γεγονότων καί ἀποκαλύπτει λεπτομέρειες, οἱ ὅποιες συγκλονίζουν καί ἐκπλήσσουν. Ἔχει τήν πλήρη θέαση τῶν γεγονότων, πολιτικῶν καί στρατιωτικῶν. Τά παραθέτει μέ δεξιοτεχνία καί ἀποδίδει ἑκάστῳ ὡς ἀκριβοδίκαιος κριτής τό μερίδιον εὐθύνης πού τόν βαρύνει. Δέν ἀποκρύπτει τά στίγματα. Δέν ἐπισκεπάζει τά ἕλκη. Σέ μία ἐκστρατεία, ἡ ὁποία ὑπῆρξε ἕνα ἄθροισμα λαθῶν, ἡ ὁποία ὑπῆρξε ΛΑΘΟΣ ἡ ἴδια, δέν καταγγέλλει, δέν στηλιτεύει, δέν παρασύρεται ἀπό τυχόν ἐνδόμυχες προτιμήσεις, ἐπιτυγχάνει (κατά τό ἀνθρωπίνως δυνατόν) τήν συγγραφή ἱστορίας ἀπαυγαζούσης ἀντικειμενικότητα, ἀξιοπιστία καί ἀπροσωποληψία. Ἀκόμη καί ὅπου ἤ ὅταν ἐπικρίνη, δέν ἀμαυρώνει. Ὅλα αὐτά ἐν συνδυασμῷ πρός τάς λοιπάς γνωστάς ἀρετάς τοῦ συγγραφέως: τήν γλαφυρότητα, τήν συναρπαστική ἀφήγηση καί τήν χαρίεσσα γλωσσική εὑρηματικότητα.
Θά ἠθέλαμε νά ἐγκύψωμε στήν «θέση» τοῦ συγγραφέως ὡς πρός δύο καίρια (καθ' ἡμᾶς) ἐρωτήματα, τά ὁποῖα κατατρύχουν τό ἔθνος καί τόν λαό μετά τήν τραγική κατάληξη τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας. Εἰς τά δύο ταῦτα ἐρωτήματα, ὅπως πιστεύομε, «κρέμονται ὅλοι οἱ νόμοι καί οἱ προφῆται».
Τὸ πρῶτον ἐρώτημα:
Ἔπρεπε ἡ χώρα να πάῃ στην Μ. Ἀσία;
Νά ἐπιχειρήσῃ ὑπερπόντιον ἐκστρατεία ἤ ἐξετίμησε κακῶς, δηλαδὴ προπετῶς καὶ ἀπερισκέπτως, τίς παρουσιασθεῖσες τότε συνθῆκες;
Σ' αὐτὸ ὁ συγγραφεὺς ἀπαντᾷ: Τὸ μεγάλο λάθος τῆς Ἑλλάδος δεν εἶναι ὅτι πῆγε, ἀλλὰ ὅτι ἡττήθηκε. Καὶ ἡττήθηκε γιατὶ πῆγε διχασμένη.
Τὸ δεύτερον ἐρώτημα:
Ποῖος ὑπῆρξε ὁ ῥόλος τῆς περιβοήτου Συνθήκης τῶν Σεβρών;
Εἰς τὸ θέμα αὐτό, καθὼς καὶ εἰς πλεῖστα ἄλλα (ἀκόμη καὶ ἐν κατακλεῖδι τοῦ β' τόμου) ὁ Σαράντος Καργάκος κάμνει ἀφειδεῖς παραπομπές, μὲ παράθεση αὐτουσίων παραγράφων καὶ στο ἡμέτερο πόνημα: «Ἀπὸ τὸν Νέστο ὡς τὸν Σαγγάριο». Παραθέτει τίς ἀδυναμίες τῆς μοιραίας αὐτῆς Συνθήκης. Κυρίως ὅτι αὐτὴ δεν ἦταν συνθήκη εἰρήνης, ἀλλὰ - τουναντίον - ἦταν συνθήκη πολέμου. Καταλήγει σοφώτατα ὅτι οἱ «πεπονόφλουδες» ἀφθονοὺν στην ἰστορία· καλὸ θὰ εἶναι να προσέχουν οἱ λαοὶ να μὴν τίς πατοῦν...
Αὐτονοήτως δέν ἐξαντλείται ἕνα τόσο σπουδαῖο δίτομο ἔργο, ἀφορῶν τὴν κρισιμωτέρα περίοδο τοῦ νεωτέρου ἐθνικοῦ μας βίου, μὲ τὸ μικρὸ αὐτὸ σημείωμα. Ἀφοῦ προσθέσωμε ὅτι ἡ βιβλιογραφία εἶναι ἐντυπωσιακῶς πλουσία, καταλήγουμε μὲ εὐγνώμονας εὐχαριστίας πρὸς τὸν λαμπρὸ συγγραφέα, για τὴν τιμητικὴ καὶ ἐν ἀφθονίᾳ παράθεση ἀποσπασμάτων καὶ ἐκ τῶν δύο περὶ τῆς περιόδου αὐτῆς βιβλίων μας.