Οι νέοι και η πολιτική

«Χαλεπόν καί πολλοῦ ἐπαίνου ἄξιον ἐν τῇ μεγάλῃἐξουσίᾳ τοῦ ἀδικεῖν γενομένου δικαίως διαβιῶναι».

ΠΛΑΤΩΝ

Ένα από τα πιο γνωστά έργα του Δημήτρη Ψαθά είναι η κωμωδία «Οικογένεια Βλαμμένου». Μέσα στα τόσα παράξενα αυτής της οικογένειας περιλαμβάνεται και ο γιος, ο οποίος εννοεί να γίνει πολιτικός και μάλι­στα θεωρεί τον εαυτό του «εθνοσωτήρα», μια και πήρε τέτοια απόφαση! Οι σχέσεις του νέου επίδοξου πολιτι­κού με την εργασία ήταν «πλατωνικές». Θεωρούσε ακόμη τις μάζες απολίτιστες, που είχε χρέος να «εκπολιτίσει». Με αυτό το πρόγραμμα «εθνικής σωτηρίας» κατέβηκε στις εκλογές αλλά, παρά τις δαπάνες της οικογένειας, απέτυχε, θα μπορούσε όμως και να πετύχει, γιατί από πολιτική άποψη η νεότερη Ελλάδα θυμίζει το μυθιστό­ρημα του Λιούις Κάρολ «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμά­των»[1].

Αν εμβαθύνει κανείς στην πολύ επιτυχημένη κωμωδία του Ψαθά, θα διαπιστώσει πως με αυτή σκιαγραφούνται χαρακτήρες περισσότερο τραγωδίας και λιγότερο κωμω­δίας. Στόχος της δεν είναι να μας χαρίσει το γέλιο, αλλά και να μας προβληματίσει. Γιατί, όταν η πολιτική μιας χώρας είναι για γέλια, τότε το μέλλον της χώρας είναι για κλάματα.

Οι αρχαίοι Έλληνες, που υπήρξαν οι πρώτοι δάσκα­λοι της πολιτικής τέχνης, είχαν ταυτίσει την πολιτική με την ηθική. Τη θεωρούσαν ως την υψηλότερη έκφραση κοινωνικής λειτουργίας. Γι' αυτό άλλωστε η λέξη «πολί­της» εκφράζει το πιο αυστηρό και συνάμα υψηλό προγο­νικό μας ιδανικό, ενώ η λέξη «ιδιώτης», που σημαίνει τον μη ασχολούμενο με τα κοινά, προσέλαβε σταδιακά ονειδιστική σημασία κι έγινε συνώνυμη των λέξεων μωρός και ανόητος. Επίσης η λέξη «ατιμία», που δηλώ­νει σήμερα την έσχατη ηθική κατάπτωση, στ' αρχαία σήμαινε τη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Από αυτές τις αντιλήψεις έχουμε απομακρυνθεί αρκετά. Στον αιώνα μας, και ειδικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο, η πολιτική έχει κατεβεί από το επίπεδο του υψηλού λειτουργή­ματος στο επίπεδο ενός βιοποριστικού επαγγέλματος, που προσφέρει, πέρα από το βιοπορισμό, ευκαιρίες για γρήγορη ανάδειξη, κύρος και γόητρο. Βέβαια ποτέ στο παρελθόν η πολιτική δεν υπήρξε πρωτάθλημα αγγέλων. Ούτε ο στίβος της βρισκόταν στον παράδεισο· πιο συχνά βρισκόταν στην κόλαση μ' επόπτη ή διαιτητή το διάβολο. Όμως στο παρελθόν υπήρχαν κάποια όρια, κάποιοι κανόνες ευπρέπειας, που ο πολιτικός ήταν υποχρεωμέ­νος να σεβαστεί. Σήμερα ούτε καν τα προσχήματα δεν τηρούνται. Για να γίνει κανείς πολιτικός δε χρειάζεται πια να έχει το πάθος της προσφοράς· αρκεί να είναι αδί­στακτος, να έχει δίψα γι' ανάδειξη κι έλλειψη ευαισθη­σίας. Έτσι οι ηθικές αξίες πάνω στις οποίες στηρίζεται ο πολιτισμός -μέσα στον οποίο περιλαμβάνεται και η πολιτική- παραγκωνίζονται.

Βέβαια θα ήταν αφελής όποιος θα υποστήριζε ότι μόνο με την ηθική μπορεί ν' ασκηθεί πολιτική. Εξίσου όμως αφελής θα ήταν και αυτός που θα υποστήριζε ότι χωρίς την ηθική μπορεί να λειτουργήσει η πολιτική. Η ηθική είναι το ένζυμο, που χωρίς αυτό η πολιτική μετα­τρέπεται σε αγυρτεία. Σήμερα σιγά-σιγά το ένζυμο αυτό «εξατμίζεται» και γι' αυτό τόσο συχνά μιλάμε για πολι­τικό αμοραλισμό. Και το πιο χειρότερο είναι πως εμφα­νίζεται έντονη η τάση να ιδεολογικοποιούμε την πολι­τική ανηθικότητα. Ως πολιτικό «πιστεύω» η κοινωνία προσφέρει στους νέους την πασίγνωστη φράση του Μακιαβέλλι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» κι όχι κάποιες αρχές από τα «Ηθικά» του Αριστοτέλη ή την «Ηθική»