Η αγάπη: μια νέα πολιτική

(Στον Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ, που ξέρει να κάνει το λόγο της αγάπης έργο αγάπης)

«Όποιος ποτέ του δεν αγάπησε, θ' αγαπήσει στο φως»

(Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ)

Κάποιος έγραψε: "Ν’ αγαπήσεις τον άνθρωπο είναι το μεγαλύτερο μυστικό της ζωής κι ό,τι κυρίως απομένει από αυτήν". Αληθινά, μια φράση τέτοια μπορεί να βρει ανταπόκριση σ' έναν κόσμο που ζει μέσα σε συνθήκες συμπυκνωμένης σκληρότητας, σ' έναν αιώνα που οι γενοκτονίες κάνουν τις βαρβαρικές επιδρομές του παρελθόντος να μοιάζουν με αταξίες νηπίων;

Η αγάπη είναι σχέση. Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων διακρίνονται σε βαθιές κι επιφανειακές, σε ειλικρινείς και ανειλικρινείς και τελικά σε πραγματικές και μη πραγματικές. Το πρώτο είδος σχέσεων, οι βαθιές και ειλικρινείς, διέπουν άτομα που δεν "επικοινωνούν απλώς,αλλά ξεφεύγοντας από τα όρια μιας τυπικής κοινωνικής συμπεριφοράς, συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς κα­τανόησης, αλληλεγγύης, αγάπης. Ο τελευταίος όρος ενέ­χει ένα βαθύ περιεχόμενο, γιατί προϋποθέτει μια βαθύ­τερη ψυχική σύνδεση, ώστε να μη γίνεται διάκριση ανά­μεσα στο "εγώ" και στο "εσύ". Όπως έλεγαν οι παλαιοί, "μια ψυχή σε δύο σώματα". Αυτό σημαίνει ότι η αγάπη πάει πιο πέρα από την αλληλεγγύη και φτάνει στα όρια της αυταπάρνησης. Η Αρχαιότητα μας έχει δώσει ένα κλασικό πρότυπο: τον Δάμωνα και τον Φιντία.

Είναι προφανές ότι μόνο όταν υπάρχει αγάπη στις σχέσεις των ανθρώπων, αποκτούν αυτές σημασία, γιατί μόνο τότε η ανθρώπινη επαφή έχει νόημα. Και με τη φράση αυτή -"έχει νόημα"— δεν υπονοείται τίποτ' άλλο παρά το γεγονός ότι η αγάπη είναι το "μεγαλύτερο μυ­στικό της ζωής", το μόνο που δε φθείρεται και δε χάνε­ται, όπως τόσα άλλα, μα παραμένει στοιχείο ζωντανό, που ομορφαίνει τη ζωή με την παρουσία του. Ίσως γι' αυτό η αγάπη είναι η πιο μεγάλη πολιτική. Κι ίσως η ζωή πήρε την κατιούσα στον αιώνα μας, γιατί εξοβέλισε την αγάπη κι αντικατέστησε τα αισθήματα με μπαταρίες. Όμως, τα αδιέξοδα στα οποία μας οδήγησε ο ψυχρός ορθολογισμός και η αδυσώπητη λατρεία του συμφέρον­τος κάνουν την αγάπη σήμερα την πιο αναγκαία, άρα και πιο ρεαλιστική πολιτική. Γιατί, χωρίς αγάπη στην ψυχή, καμιά άλλη πολιτική δεν μπορεί να καρποφορήσει.

Ας δούμε τα πράγματα στην καθημερινή διάστασή τους. Πάντα η συμπεριφορά των ανθρώπων διαμορφω­νόταν, ανάλογα με το χαρακτήρα τους αλλά και τη γνώμη που είχαν διαμορφώσει ο ένας για τον άλλο. Έ­τσι, σε άλλους φέρονταν ψυχρά και τυπικά και σ' άλλους εγκάρδια και φιλικά. Στην εποχή μας επικρατεί μάλλον ο τυπικός και απρόσωπος τρόπος συμπεριφοράς παρά οι άμεσες σχέσεις, που θα επέτρεπαν σχέσεις αγάπης. Μπο­ρεί να έχουμε πλήθος γνωστών αλλ' όχι φίλους. Αυτό φαίνεται κι από το γεγονός ότι έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλά προβλήματα, εξαιτίας της "άφιλης" επικοινωνίας, της τραυματικής "ψυχοσυναλλαγής" και των επιδερμι­κών σχέσεων, που κάνουν ακόμη και τον έρωτα να ταυ­τίζεται με το σεξ. Οι καταστάσεις αυτές γεννούν το άγ­χος, την αποξένωση, τη μοναξιά και το αίσθημα του κε­νού, που νιώθουν όλοι σχεδόν οι σύγχρονοι άνθρωποι. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι ο αιώνας μας είναι "ζωντα­νό" παράδειγμα εποχής, που οι σχέσεις αγάπης έχουν δώσει τη θέση τους σε σχέσεις συμφερόντων, με αποτέ­λεσμα την εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων, με τα οποία για πρώτη φορά έρχεται αντιμέτωπη η ανθρωπό­τητα. Μπορεί, χάρη